Zaterdag 3 november in Washington DC was een dag vol politiek. Hier in het centrum van de macht, met de symbolen van die macht zowat om de hoek van de straat, is daar niet aan te ontkomen. Tel daar bij op dat we nog maar 3 dagen verwijderd zijn van de verkiezingen en je begrijpt dat ze hier met bijna niks anders meer bezig zijn.
Net als in Nederland wordt er door de Amerikanen zeer verschillend gedacht over politiek. Wat het voor de Amerikanen moeilijker maakt is dat er weinig te kiezen valt. Daar waar wij in Nederland kunnen kiezen uit meer dan tien partijen moeten de Amerikanen het doen met twee partijen. Een keuze maken voor de partij die het beste bij jouw denkbeelden past terwijl de partij zelf zo gevarieerd denkt over allerlei issues is zeker geen kinnesinne.
Dat van die twee partijen klopt natuurlijk niet helemaal. Daar werd ik op gewezen door Barry (hij wilde zijn achternaam niet kwijt; ‘I don’t know if you’re a Goddamn reporter.’)
Op mijn vroege ochtendwandeling door donker DC kwam ik in gesprek met Barry. Hij stond in zijn kloffie met een beker koffie in zijn hand voor een heel klein tentje met om hem heen allerlei protestborden en foldermateriaal.
Ik vond dat hij het mooiste uitzicht van de wereld had maar daar dacht Barry heel anders over. Barry staat met zijn vrienden per toerbeurt te protesteren voor het hek van het Witte Huis. Volgens Barry is het politieke systeem in Amerika verrot, ‘It sucks!!’ ‘Maar’ zei ik ‘jullie gaan dinsdag toch stemmen? Dan kies je toch gewoon voor een ander?’ En toen kwam Barry met een strikvraag. Hij voeg me om, buiten Obama en Romney om, nog één andere kandidaat te noemen waarop dinsdag gestemd kan worden voor de presidentsverkiezingen. Ik moest hem het antwoord schuldig blijven. Ik zei hem dat ik wist dat ook de kandidaat van de Green Party meedoet dinsdag maar de naam kon ik hem niet noemen, om van de andere partijen nog maar te zwijgen.
En dat was precies het punt wat Barry wilde maken. Hij zei me dat ook veel Amerikanen zich alleen maar focussen op de twee grote partijen.
‘De oorzaak van dit probleem is in de eerste plaats het kiessysteem. Het electoral college, met zijn systeem van winner takes all, zorgt het ervoor dat kleine partijen zo goed als geen kans maken.
Bovendien besteden de grote newsnetworks bijna geen aandacht aan andere partijen dan de Democraten en de Republikeinen.’ Blijkbaar doet Barry dit ‘werk’ al een tijdje want hij praatte zonder ook maar één kleine hapering en met mooie volzinnen. ‘It’s all about money….’ En daar kwam weer vijf minuten fulmineren. ‘In dit huis’ zei hij, wijzend naar het statige witte gebouw met de Amerikaanse vlag trots wapperend op het dak, ‘in dit huis maakt het niet uit welke vent van deze twee partijen er de komende vier jaar de dienst uitmaakt, het zijn de grote bedrijven die dit zaakje runnen.’
Een klein beetje in verwarring liep ik terug naar mijn hotel. Weer dat dilemma, is het nou een grote show of een mooi democratisch systeem met hier en daar een behoorlijke weeffout.
In de loop van de morgen werd ik voor het oplossen van dat dilemma een beetje op weg geholpen door Dr. Elisabeth J. Sherman. Als een historica je, tijdens een bezoek aan het Jefferson Memorial, uitleg gaat geven over de geschiedenis van het Amerikaanse ‘electoral system’ dan kom je een heel eind.
Bij mijn vorige bezoek aan Washington had ik een bezoek aan dit indrukwekkende monument overgeslagen en dat was een beetje dom. Samen met het Lincoln Memorial is dit toch wel een van de meest indrukwekkende monumenten.
‘Wie van jullie heeft de eerste tien artikelen van de Amerikaanse grondwet gelezen?’ Vroeg Dr. Sherman. Gretig stak ik, samen met een paar anderen mijn hand omhoog.
‘En wat vonden julie daarvan?’ Nou, wij waren allemaal vol lof. Dat kon ook moeilijk anders. Degene die die grondwet mede ontworpen had keek van grote hoogte streng op ons neer.
Onze gids moest daar besmuikt om lachen. ‘Op de universiteit vonden wij de lessen over de grondwet ‘boring’ en dat is nou juist het briljante eraan. De ‘Founding Fathers’ gaven het Amerikaanse volk, als eerste land in de wereld van die tijd, tien simpele handvatten waarmee het volk aan de slag kon. In artikel 1,2 en 3 de machtsverdeling en de regels voor het Congres, de president en het Supreme Court (de volgorde is belangrijk, eerst de volksvertegenwoordiging, het Congres, en dan pas de uitvoerende machthebber). En verder nog wat algemene regels.’
Briljant in zijn eenvoud. Het volk moest er zelf mee aan de slag en doet dat tot op de dag van vandaag. Democracy in progress, telkens weer. Dat dat zijn voor en zijn nadelen heeft zien de Amerikanen ook wel.
De andere gids, Jim Brockow, haakte daarop in. Hoe is het vandaag de dag gesteld met de invulling die het volk aan die regeltjes heeft gegeven. Dat blijft toch ook voor Jim een moeilijk verhaal. Het land is gegroeid en de constitutie groeide, d.m.v. amendementen weliswaar mee maar niet altijd op een goede manier. ‘Je kunt een kerstboom heel mooi optuigen maar als je alle ballen en lichtjes aan één kant gaat hangen heb je kans dat hij omvalt. En dat is wat nu dreigt te gebeuren in dit land. Sinds Nixon is de Republikeinse partij naar rechts opgeschoven en de Democraten hebben daar geen goed antwoord op. De Tea Party heeft de boel nog verder geradicaliseerd en dat is de situatie vandaag de dag.’
We stonden op de trappen van het Lincoln Memorial en keken uit over de Mall, het Washington Monument en het Capitool. Hier stond Martin Luther King in ’63 tijdens zijn ‘I have a dream’ speech. Nu zit er een ‘zwarte’ president in het Witte Huis aan onze linkerhand die over drie dagen herkozen wil worden. Dat is de stap die Amerika in 50 jaar tijd gezet heeft. Het kan dus wel.
Maar op de vraag van mij hoe de problemen van vandaag opgelost kunnen worden moest ook Jim mij het antwoord schuldig blijven. ‘De Senaat afschaffen is misschien een optie maar dat is een utopie. Doordat elke staat evenveel (twee) Senatoren heeft, heeft een staat als Wyoming met heel weinig inwoners evenveel macht in de Senaat als een staat als Californië. Dat wringt. Aan de andere kant houden staten als Californië en Texas weer wetgeving tegen die het electoral college veranderen.’
Jim, een gepensioneerde advocaat met een luide stem keek peinzend naar alle monumenten die aan de voet van het Lincoln Memorial liggen. Een wandeling langs de reflecting pool richting Capitol Hill is een wandeling door de geschiedenis van Amerika. Van het Vietnam Memorial, het Korea Memorial langs het Washington Monument naar die heuvel waar het volk wordt vertegenwoordigd. Geen gebouw in downtown Washington mag hoger worden dan ‘het gebouw van het volk’ en daarom ook geen hoge wolkenkrabbers hier.
Jim sluit de les democratie af. ‘Weet je, de grondwet, daar blijven we vanaf, die is heilig. Maar Amerika heeft in zijn 250 jarige bestaan grotere crisissen overwonnen en gaat ook hier weer sterker uitkomen. Op het dollarbiljet staat niet voor niks een piramide waarbij de punt er los boven zweeft als symbool voor het land wat nog niet af is. We moet blijven bouwen.’
In het hoofdkwartier van de Romney-campagne van de staat Virginia (het landelijk hoofdkwartier is in Boston) zijn ze druk bezig om hun steentje bij te dragen aan de bouw van een beter Amerika.
Althans, volgens hun denkbeelden dan. We waren er rond drie uur in de middag en ondanks dat hij het razend druk had maakte de woordvoerder wat tijd voor ons vrij. In de lobby van het kantoorgebouw zag ik een jonge vent van net in de twintig met een Romney/Ryan sweater aan en een legerepetje op zijn hoofd. Een soldaat in campagnevoeren. Hij legde uit dat hij zich vier jaar geleden had doodgeërgerd aan de campagne van de Republikeinen. ‘Mijn vrienden en ik zaten op college, waren net 18 dus stemgerechtigd en zagen tot ons afgrijzen dat onze partij de verkeerde strategie had gekozen. It was a complete mess. Dat doen we nu heel anders.’
Zijn plan had veel weg van een strategisch plan tijdens een oorlog. Hij legde uit dat ze speciaal deze plek hadden uitgekozen om het hoofdkwartier te vestigen. ‘In dit district in het zuiden van Virginia won Obama vier jaar geleden met grote overmacht en in het noorden zijn wij de bovenliggende partij.’ Met militaire precisie legde hij uit hoe Romney dinsdag de overwinning gaat binnen halen.
‘Wij Republikeinen gaan uit van de 3,2,1 strategie. Het is een simpel rekensommetje. Als Romney de staten wint die Mc Cain in 2008 won en Romney ook Nebraska’s second district inpikt dan is het verschil tussen Romney en Obama 14 kiesmannen kleiner dan in 2008. Dit komt doordat in 2010 het Congress wat verschuivingen heeft gedaan in het aantal kiesmannen per staat.
Als deze horde genomen is beginnen we met “3” namelijk Indiana, North Carolina en Virginia. Normaal gesproken winnen wij hier altijd maar in 2008 waren ze, weliswaar met heel klein verschil, voor president Obama. Als onze kandidaat die staten weet binnen te halen zijn dat 39 kiesmannen en dat brengt de stand dan op 319 voor president Obama en 219 voor gouverneur Romney. Dat brengt ons bij “2” namelijk Florida en Ohio, de twee belangrijkste battlegrounds op dit moment. In de peilingen is het daar nek aan nek en als onze man daar wint is de stand 272 voor Obama en 266 voor onze kandidaat. Dan blijft “1” nog over. Dan hoeft Gouverneur Romney nog maar 1 staat te winnen en dan is de overwinning aan ons.’ Er was geen speld tussen te krijgen en hij vertelde het met zo’n overtuiging dat zelfs wij erin gingen geloven.
Ondertussen liepen er mensen, zelfs kinderen, in en uit met folders en borden om te gaan canvassen (het langs de deuren gaan om mensen over te halen). ‘We bellen ook nog wel maar de laatste twee dagen van de campagne zijn er nog maar weinig mensen die de telefoon opnemen.
Zeker in de swing state Virginia is iedereen de verkiezingsspotjes en de telefoontjes van de campagneteams zo zat dat veel mensen de hoorn van de haak leggen. De campagne stopt pas op dinsdagsmiddag en dan gaan we de uitslagen op de voet volgen. And that’s where the lawyers come in. Als de uitslag in een of andere staat erg close is dan staan er duizenden advocaten klaar om de uitslag aan te vechten dan wel te verdedigen.’ Het blijft natuurlijk Amerika.
We namen nog een kijkje boven in het zenuwcentrum. Ik telde zo’n 25 mannen en vrouwen, jongen en oud, met allemaal een telefoon en lijsten voor hun neus. Het was een kakofonie van overgaande telefoons en pratende mensen. In een andere ruimte stond een tafel met voedsel bestaande uit grote zakken chips. Dit is dus wat Jim vanochtend bedoelde, dit was democracy in progress. Hier werd het verschil gemaakt.
Tijdens het diner kon de balans worden opgemaakt. Wat had de overhand, was het de cynische kijk van Barry vanuit zijn tentje voor het Witte Huis, het genuanceerde verhaal van de historica of de gedrevenheid van de jonge campagnemedewerker van Romney die zich volop inzet voor zijn ideaal? En wat te denken over die vijftig procent van de Amerikanen die niet gaan stemmen?
De afsluiting kwam aan het eind van de avond. Bij Capitol Steps wordt d.m.v. standup comedy op een satirische wijze de Amerikaanse politiek op de hak genomen. Aan het eind passeerde via een sketch de schandalen van de afgelopen 30 jaar de revue. Van een in de schoot van de Japanse premier kotsende papa Bush tot Bill en Monica en van een slecht spellende Dan Quayle tot zoon Bush met zijn ‘mission accomplished’.
Na afloop werd via een tekstbord de boodschap duidelijk gemaakt. Wat je er ook van vindt “you voted for them.”
